Bozkırlar

Bozkırlar sanılanın aksine boş alanlar değil, doğal yaşam açısından kurak ve yarı kurak habitatlar bulunduran Türkiye’nin en zengin ve özgün ekosistemlerinden biri. Aynı zamanda endemizmin en yüksek olduğu alanlarından. Bozkırlar Türkiye’deki endemik bitki türlerinin yaklaşık %80’ini ev sahipliği yapıyor. Türkiye yüzölçümünün neredeyse yüzde 40’ını kaplayan bozkırların büyük çoğunluğu İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alıyor. Kartallar, akbabalar, turna ve toy gibi nesli tehlike altındaki kuşlar ile ceylan, yaban koyunu, sırtlan, Anadolu yer sincabı ve Fırat Araptavşanı gibi memelilerin yanı sıra birçok otsu bitki türü bu alanlarda yaşıyor. 2015 yılı verilerine göre, Türkiye’de bulunan toplam 10.930 tür damarlı bitki, kuş, kelebek, memeli, sürüngen ve amfibi türü arasında 1.130 tanesi bozkırlara bağımlı olup nesli tehlike altında, tehdide yakın veya yetersiz veri statüsünde. Türkiye’de ayrıca bozkırlara bağımlı ve ulusal ölçekte tehlike altında altı küçük boy memeli türü bunuyor. Türkiye bozkırları dünyadaki 36 biyoçeşitlilik sıcak noktasından İran- Anadolu bölgesinde yer alıyor. 

Bozkırlarda buğday, arpa ve yulaf gibi temel besin kaynakları yetişirken, hayvancılık da büyük ölçüde bu alanlara dayanıyor. Ayrıca bozkırlar, dünya üzerindeki karbonun %33’ünü barındıran önemli karbon yutakları olarak kabul ediliyor. Orta Asya’da geniş alanlara yayılan bozkırlar, batıda İç Anadolu’ya kadar uzanıyor. Anadolu bozkırları, karaçam ve meşe ormanlarının açılmasıyla oluştuğundan Asya bozkırlarından farklı yapıya sahip. Asya bozkırlarında karasal iklim hakim olup buğdaygiller baskınken, Türkiye’de Akdeniz ikliminin etkisiyle geniş ve yumuşak yapraklı otsu bitkiler daha yaygı görülüyor. 

Yapılaşma, plansız ağaçlandırma, habitat parçalanması, aşırı otlatma, avcılık, tür kaçakçılığı, yasadışı bitki toplama ve yoğunlaşan tarım, bozkırların ve barındırdığı canlı türlerinin karşı karşıya olduğu tehditler arasında yer alıyor. Çalışmalar ise Türkiye’de bozkır ve bozkır orman alanının en az yüzde 44 azaldığını gösteriyor. Yüksek habitat kaybı ve düşük korunma oranı nedeniyle IUCN, bozkırları kapsayan ılıman çayırlar en çok tehdit altındaki biyomlardan biri olarak kabul ediyor.

Doğa Derneği olarak, Türkiye bozkırlarında üreyen nesli tehlike altındaki kuş türleri için yeni bir koruma programı başlattık. Tehlikedeki sürmeli kızkuşu, küçük akbaba, bozkır kartalı, şah kartal, toy, turna ve dikkuyruk gibi yedi bozkır kuşu türü için oluşturduğumuz bu program, tarım alanlarını ve meraları kullanan yerel halkla iş birliği içinde yürütüldü. Bu kuşlar, tarım alanları, özel araziler ve meralar gibi dağınık alanlarda üredikleri için yasal korumanın yanında yerel halkın da katılımıyla korunmaları büyük önem taşıyor. Bu koruma programı kapsamında, dünyanın farklı yerlerindeki örneklerden faydalanarak bu nadir kuşların yaşadığı kırsal alanlarda iletişim ağları kurduk ve bu türler için önemli yaşam alanlarını belirledik. Bu süreçte Bulgaristan Kuşları Koruma Derneği (BSBP) ve Macaristan Kuşları Koruma Derneği (MMI) ile küçük akbaba, şah kartal ve bozkır kartalının, Orta Doğu Ornitoloji Derneği (OSME) ise Orta Anadolu’da dikkuyruk türünün korunmasına katkı sağladı.