Sulak Alanlar

Sulak alanlar

Sulak alanlar insan dahil gezegendeki tüm canlılar için hayati öneme sahip. Sulak alanlar, Dünya’nın kara yüzeyinin yaklaşık yüzde altısını kaplıyor. Turbalıklardan deltalara, nehirlere, göllere ve lagünlere kadar sulak alanlar küresel biyolojik çeşitliliğin yüzde kırkına ev sahipliği yapıyor, çünkü pek çok farklı habitat tipini barındırıyor. Bu habitatlar, sayısız türün üremesi, beslenmesi ve barınması, hayatta kalmalarını sağlamak için çok önemli. Sulak alanlar, karbon yutağı görevi görmekten iklim değişikliğinin etkilerini düzenlemeye, akıntıyı emerek enerjisini dağıtıp suyu doğal ortama bırakmadan önce suyu arındırıp filtrelemeye, oksijen üretimine katkıda bulunmaya ve tatlı suyu depolamaya kadar sayısız işleve sahip.

Ne yazık ki, gezegendeki birçok sulak alan şu anda tehdit altında. 

Yeraltı suyunun tarım için aşırı kullanımı, drenaj, baraj, madencilik projeleri ve yapılaşma gibi insan faaliyetleri dünya çapında sulak alanları parçaladı. 1700’lerden bu yana dünyadaki sulak alanların yaklaşık yüzde doksanının bozulduğu bildiriliyor. Sulak alanları ormanlardan üç kat daha hızlı kaybediyoruz. Dünyanın en büyük nehirlerinin üçte ikisi artık serbestçe akmıyor. Akdeniz, 1970 yılından bu yana doğal sulak alanlarının yüzde ellisinden fazlasını kaybetti. Son elli yıl içinde omurgalı canlı popülasyonlarında yaşanan en büyük azalma yüzde seksen üç ile tatlı su türlerinde meydana geldi. 2006 yılında yayınladığımız Önemli Doğa Alanları (ÖDA) kitabında, Türkiye’nin sahip olduğu benzersiz 305 ÖDA üzerindeki en büyük tehdidin sulama, kurutma ve baraj projeleri olduğunu ortaya koymuştuk.

Türkiye sulak alan çeşitliliği ve sayısı açısından çok zengin bir coğrafya. Çok sayıda kapalı su havzasının olması, yüksek endemizm yani kendine özgü türlerin zenginliğini sağlıyor. Genellikle kurak iklim bölgelerinde ve iç kesimlerde görülen kapalı havza sulak alanları, kendini besleyen suları denize ulaştırmayıp havzalarında biriktiriyor. Bu havzalardaki sulak alanlara uyum sağlamış bitkiler, iç su balıkları ve bu ekosistemde kışlayan ve üreyen kuşlar gibi birçoğu bölgeye endemik türler yaşıyor. 

Aynı zamanda uluslararası yolculuk yapan nehirlerle kuşatılmış olması, Anadolu’nun Karadeniz’den Hazar Denizi’ne Akdeniz’den Hint Okyanusu’na pek çok coğrafyaya sular yoluyla bağlanmasını sağlıyor. Bu da nehirlerdeki biyolojik çeşitliliği artırıyor. 

Anadolu’nun bir başka özelliği üç yanının denizlerle çevrili olması. Çok sayıda önemli kıyı sulak alanı ülkemizde yer alıyor. Bu alanlar hem üreme döneminde hem de göç döneminde kuşlar için hayati önem taşıyor.

Türkiye’deki sulak alanların büyük çoğunluğu uluslararası öneme sahip Önemli Doğa Alanı statüsünde. Sadece kuşlar değil iç su balıkları ve kızböcekleri gibi pek çok tür grubunun nesli küresel ölçekte tehlike altında olan türleri bu alanlarda yaşıyor. Ayrıca Avrupa ve Doğu Asya ile Afrika arasındaki iki önemli kuş göç yolu burada kesişiyor. Yılda iki kez bu sulak alanlarda konaklayan su kuşlarının güvenli bir şekilde göç etmesi bu ekosistemlerin var olmasına ve korunmasına bağlı.

Ancak Türkiye’deki sulak alan ekosistemleri eski politikalar nedeniyle yok olmaya devam ediyor. Türkiye’nin en kurak havzası olan Konya Kapalı Havzası’nda hala sulu tarım uygulamaları destekleniyor. Bunun sonucunda Tuz Gölü gibi burada yer alan sulak alanlar birer birer kuruyor. Yüzey suları yeterli olmadığı için açılan binlerce kaçak kuyu da yer altı su zenginliğimizi tehdit ediyor. 

Kurulduğumuz günden bu yana Anadolu sulak alanlarında araştırma, izleme, koruma, savunuculuk, farkındalık ve restorasyon çalışmaları, sulak alanlardaki yaşamın, biyoçeşitliliğin ve kültürel değerlerin korunması için çalışmalar yürütüyoruz.