Türler giriş metni gerekli
Küçük Akbaba
Küçük akbabalar (Neophron percnopterus), Dünya Doğa Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’nde tehlikede (EN) kategorisinde yer alıyor. Türün dünyada 18.600- 54.000 bireyi kaldığı tahmin edilirken, Avrupa’da ise popülasyonları yalnızca 6.100-9.000 bireyden oluşuyor. Türkiye, bu nadir kuş türünün Avrupa popülasyonunun yarıya yakınına ev sahipliği yapıyor. Bu nedenle küçük akbaba araştırma, koruma ve farkındalık çalışmaları büyük önem taşıyor.
Fotoğraf: © Kadir Dabak
Fotoğraf: © Cüneyt Oğuztüzün
Kelaynak
Kelaynaklar, Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi’nde küresel ölçekte tehlikede (EN) olarak sınıflandırılıyor. Avrupa’da tamamen yok olmuş durumda olan bu türün 2018 yılında yapılan son değerlendirmeye göre dünya genelinde sadece 200-249 yetişkin bireyi bulunuyor. Kuzey Afrika, Avrupa Alpleri ve Orta Doğu’daki yaşam alanlarının büyük bölümünde yok olan tür, günümüzde nüfusunun yüzde 95’i Fas’ta olmak üzere, Yemen, Suriye, Türkiye, Eritre, Ürdün ve Suudi Arabistan’ın dahil olduğu çok dar bir dağılıma sahip.
Turna
Dünyadaki 15 turna türünden biri olan turna (Grus grus) Kuzey Avrupa’da ve Orta ve Güney Asya’nın büyük bölümünde dağılım gösterse de 2015 ve 2020 yılı verilerine göre nüfusunun neredeyse yarısı Avrupa’da yaşıyor. Türkiye ise konumu ve barındırdığı uygun habitatları sayesinde turnaların yaşamı için büyük önem taşıyor. Anadolu kültüründe çok önemli bir yeri olan turnalar, son 50 yılda Orta Anadolu’da sulak alanların büyük oranda kurutulması sonucunda hızla azaldı.
Fotoğraf: © Ali İhsan Gökçen
Fotoğraf: © Alper Tüydeş
Yelkovan
Kelaynaklar, Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi’nde küresel ölçekte tehlikede (EN) olarak sınıflandırılıyor. Avrupa’da tamamen yok olmuş durumda olan bu türün 2018 yılında yapılan son değerlendirmeye göre dünya genelinde sadece 200-249 yetişkin bireyi bulunuyor. Kuzey Afrika, Avrupa Alpleri ve Orta Doğu’daki yaşam alanlarının büyük bölümünde yok olan tür, günümüzde nüfusunun yüzde 95’i Fas’ta olmak üzere, Yemen, Suriye, Türkiye, Eritre, Ürdün ve Suudi Arabistan’ın dahil olduğu çok dar bir dağılıma sahip.
Şah Kartal
Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından küresel ölçekte hassas (VU) kategorisinde bulunan şah kartal (Aquila heliaca), Doğu Avrupa’dan Orta ve Güney Asya’ya uzanan geniş bir coğrafyada yaşıyor. Üreme alanları ise Doğu Avrupa, Türkiye, Rusya ve Kazakistan’ı kapsıyor. Şah kartallar, erişkin bireylerin sırtında yer alan pelerine benzer beyaz leke nedeniyle bu isimle anılıyor. Sayıları azalma eğilimi gösteren şah kartalların 2019 ve 2022 değerlendirmelerine göre dünyada toplam 2500-9999 birey, Akdeniz’de ise sadece 84-178 yetişkin birey yaşamını sürdürüyor.
Fotoğraf: © Özden Sağlam
Fotoğraf: © Metin Cenkçiler
Bozkır Kartalı
Bozkır kartalı (Aquila nipalensis), Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından nesli küresel ölçekte tehlikede (EN) kategorisinde sınıflandırılıyor. Bozkır kartalları Orta ve Güney Asya ve Afrika’nın doğusunda yayılış gösteriyor ve kurak düzlüklerde, açık alanlarda ürüyor. 2021 değerlendirmesine göre dünya genelinde 50.000-75.000, Avrupa’da ise maksimum 1800 yetişkin birey bozkır kartalı yaşıyor.
Balık Baykuşu
Balık baykuşu (Ketupa zeylonensis), Uzakdoğu, Güneydoğu Asya ve Toros Dağları’nda yaşayan bir kuş türü. Sıcak iklim kökenli bir kuş olduğu için Türkiye’de yalnızca Toros Dağları’nın eteklerindeki yaz kış sıcak olan vadilerde yaşayabiliyor.
Balık baykuşları yuvalarını genelde ağaçlardaki oyuklara, kaya çıkıntılarına, suya yakın yerlere inşa ediyor. Diğer baykuşların aksine suda avlanıyor ve çoğunlukla balık, tatlı su yengeci, kurbağa gibi canlılarla besleniyor. Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Liste Kategorilerine göre yaygın (LC) olarak sınıflandırılsa da popülasyon eğilimi habitat tahribatı nedeniyle küresel ölçekte düşüş gösteriyor. Türün Avrupa popülasyonunun 50-80 çift olduğu tahmin ediliyor.
Fotoğraf: © Sezai Göksu
Fotoğraf: © Ignacio Yúfera
Toy
Toy (Otis tarda), 2023 yılında Tehlike Altındaki Türler Kırmızı Listesi güncellemesiyle küresel ölçekte tehlike altında (EN) olarak sınıflandırıldı. Bu durum, türün neslinin tükenme riskinin arttığını ve daha fazla koruma çabasına ihtiyaç olduğu anlamına geliyor. Dünya genelinde sadece 30.000 yetişkin bireyinin kaldığı tahmin edilen bu nadir kuş türü, Avrasya ve Avrupa’ya dağınık bir şekilde yayılmış durumda. Türkiye’de, 600 civarında olduğu tahmin edilen toylara, özellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Muş ve çevresinde sıkça rastlanırken, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde ise daha nadir görülüyor. Toylar 260 santimetrelik kanat açıklığı ve 18 kilograma kadar ulaşan ağırlıklarıyla uçabilen en ağır kuşlar arasında yer alıyor.
Sürmeli Kızkuşu
Sürmeli kızkuşu (Vanellus gregarius), Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından nesli kritik düzeyde tehdit altında (CR) olarak değerlendiriliyor. Dünya üzerinde 11 bin 200 yetişkin bireyin kaldığı tahmin ediliyor ve yaşayan son bireyler Rusya ve Kazakistan’da ürüyor. Sürmeli kızkuşları her yıl Anadolu üzerinden Orta Doğu ve Sudan’a kadar uzun bir göç yolculuğu yapıyor. Muş Bulanık ve Malazgirt Ovaları, Erzurum Bataklıkları ve Urfa Bozkırları bu benzersiz canlıların zorlu göç yolculuklarında önemli konaklama alanları. Yüzlerce sürmeli kızkuşu, ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde bu alanlar üzerinden geçiş yapıyor, konaklıyor ve besleniyor.
Fotoğraf: © Turan Çetin
Fotoğraf: © Ahmet Kaya
Leylek
Orta ve Güney Avrupa’dan Batı Asya’ya çok geniş bir dağılıma sahip olan leylekler (Ciconia ciconia) kış aylarını Sahra altı Afrika’da geçiriyor. Tür yaşam alanı olarak sulak alanları, ovaları, ıslak çayırları ve tarım arazilerini tercih ediyor ve açık veya yarı açık arazilerde yaşamını sürdürüyor. Yuvalarını genellikle insan yerleşim yerlerinin yakınlarına kuran leylekler binalara, ağaçlara ve direklere yuva yapıyor. Tür, Türkiye`de yaz göçmeni olarak gözlemleniyor. Kış aylarını geçirdikleri Sahra altı Afrika’dan, Avrupa’daki üreme alanlarına yönelen yüz binlerce leylek, Anadolu coğrafyasını geçerek yavrularını yetiştirecekleri alanlara ulaşıyor.
Dağ Horozu
Sürmeli kızkuşu (Vanellus gregarius), Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından nesli kritik düzeyde tehdit altında (CR) olarak değerlendiriliyor. Dünya üzerinde 11 bin 200 yetişkin bireyin kaldığı tahmin ediliyor ve yaşayan son bireyler Rusya ve Kazakistan’da ürüyor. Sürmeli kızkuşları her yıl Anadolu üzerinden Orta Doğu ve Sudan’a kadar uzun bir göç yolculuğu yapıyor. Muş Bulanık ve Malazgirt Ovaları, Erzurum Bataklıkları ve Urfa Bozkırları bu benzersiz canlıların zorlu göç yolculuklarında önemli konaklama alanları. Yüzlerce sürmeli kızkuşu, ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde bu alanlar üzerinden geçiş yapıyor, konaklıyor ve besleniyor.
Fotoğraf: © Birol Hatinoğlu
Fotoğraf: © Kurt Kosswig
Anadolu Parsı
Türkiye’de yaşayan en iri kedi türü olan Anadolu parsı (Panthera pardus ssp. tulliana) Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından tehlikede (EN) olarak sınıflandırılıyor. Dağlık arazilerde, ormanlarda, makilikerde ve çayırlık habitatlarda yaşayan parslar, yaban keçisi, yaban domuzu, geyik, çengelboynuzlu dağ keçisi ve doğadaki köpeklerle besleniyor. İyi bir tırmanıcı olan parslar, besinlerini yemek için genellikle ağaca tırmanıyor. Anadolu parsı, Türkiye, Azerbaycan, İran, Ermenisten Rusya, Irak, Pakistan ve Türkmenistan’da yayılış gösteriyor. Sayıları her geçen azalan parsları tehdit eden faktörlerin başında yaşam alanlarının yok edilmesi ve avcılık geliyor.
